maandag 28 september 2009

Millennium Trilogie en Het Bureau

De laatste paar maanden lees ik boeken die al uitgebreid besproken zijn in de media, maar hoe jubelend of lovend de recensenten vaak ook zijn, de beoordeling van een boek blijft altijd afhankelijk van de literaire bagage en de levenservaring van de lezer zelf.

In april kocht ik de Millennium Trilogie van Stieg Larsson, omdat de boeken in de kranten en op alle lees- en boekblogs gunstig werden beoordeeld. Toen ik door de paar duizend bladzijden heen was, had ik de indruk een modern sprookje te hebben gelezen. Griezelig zo nu en dan, macaber, soms spannend met als ondergrond de hedendaagse politieke, juridische en zakelijke wereld, waarvan het bij iedereen zo langzamerhand wel bekend is dat er daar veel gebeurt wat het daglicht niet verdragen kan. De hoofdpersoon, Lisbet Salander, wordt opgevoerd als een geniale 'nerd' die ongrijpbaar is voor justitie, omdat ze kans ziet zichzelf onzichtbaar te maken door allerlei vermommingen toe te passen. Bovendien is ze lid van een wereldwijde groep 'hackers' die in ieder computersysteem kan inbreken. Met deze moderne technologie als wapen neemt ze wraak op iedereen die haar in het verleden slecht behandeld heeft en het gaat er daarbij niet bepaald zachtzinnig aan toe. Na de laatste bladzijde te hebben gelezen, kan ik niet anders concluderen dan dat het succes van de boeken te danken moet zijn aan het feit, dat het de droomwens van iedereen is, om radicaal met al je vijanden en tegenstanders af te kunnen rekenen: kijk maar naar de films van Clint Eastwood als Dirty Harry... maar in de echte wereld is het helaas niet erg geloofwaardig.

Het staat me tegen als mensen zeggen dat je 'zus-en-zo' boek moet lezen, want dat wekt bij mij een soort tegenzin op, dus toen er in de negentiger jaren een hype ontstond rond "Het Bureau" van J.J. Voskuil, liet ik die boeken links liggen. Eigenlijk ben ik pas nieuwsgierig geworden na het lezen van zijn boek 'Binnen de Huid' , dat dit voorjaar postuum verschenen is.
Omdat dit boek een schakel is tussen "Bij nader inzien" dat zijn studentenleven beschrijft en "Het Bureau" waarin de jaren beschreven worden die hij werkend doorbrengt op het wetenschappelijke "Meertens Instituut" voor volkskunde, kon ik kiezen of ik wilde weten wat vóór "Binnen de huid" was gebeurd of daarna.
Ik koos daarna, en moet dus raden wat de jeugdidealen van hem en zijn vrouw zijn geweest.
























Wat belangrijk is, lijkt mij, voordat je "Het Bureau" gaat lezen, is te weten hoe het was om op te groeien in de eerst helft van de twintigste eeuw. Omdat ik geboren ben in de 2e Wereldoorlog, weet ik me nog heel goed te herinneren hoe Victoriaans onze opvoeding eigenlijk was. Over seks werd nooit gesproken, dat was 'vies', en hiërarchische verhoudingen in de maatschappij waren al eeuwenlang geleden vastgelegd en nauwelijks bespreekbaar.
Voor mij was het ook heel herkenbaar, omdat ik zelf op een dergelijk 'bureau' heb gewerkt tussen 1963 en 1968.

Ik begrijp, dat Voskuil en zijn vrouw hadden gekozen voor 'onmaatschappelijkheid' , d.i. niet meedoen aan de kapitalistische consumptiemaatschappij. Voskuil, alias Maarten Koning, voelt zich dan ook constant bedreigd, aan de ene kant door zijn bazen en collega's en aan de andere kant door zijn vrouw, die zeer rigide blijft vasthouden aan wat ze kennelijk, in de begintijd van hun huwelijk, met elkaar afgesproken hebben.
Zo beschrijft hij de ruzies die hij met zijn vrouw heeft, wanneer hij besluit te gaan werken. Ze wil dat niet, evenmin wil ze dat hij salarisverhoging accepteert, of medewerkers aanstelt om hem te helpen met zijn werklast. Hij mag geen bandrecorder mee naar huis nemen en een televisie en auto zijn uit den boze. Ze eist zelfs dat hij een roeimachine, die hij gekocht heeft om fit te blijven, terugbrengt naar de winkel. Zijn werk moet 'onzin' blijven. Als hij zich begint te interesseren voor wat hij moet onderzoeken , namelijk cultuurlijnen ontdekken tussen volksgebruiken en die intekenen op kaarten om daar uiteindelijk een Atlas van te kunnen maken, zijn de rapen gaar.
Het enige waar zijn vrouw en hij het over eens zijn, is de liefde voor alle dieren.
Op zijn werk moet hij, tegen wil en dank, leren te manoeuvreren om zichzelf te kunnen handhaven tussen zijn collega's (in binnen- en buitenland) en tegelijkertijd de bazen op het 'Hoofdbureau' te vriend te houden. Hij voelt zich nergens op zijn gemak en wordt vaak overvallen door gevoelens van zinloosheid. Op een zeker moment constateert hij zelfs dat de 'glans' die de wereld vroeger voor hem had, voorgoed verdwenen is.

In het eerste deel van "Het Bureau" beschrijft hij feilloos zijn baas, "Meneer Beerta". Hij had hem beter"Meneer Schipper" kunnen noemen, want deze man is een meester in het manipuleren van zijn minderen en meerderen ; bij het uitspelen van de een tegen de ander wordt de waarheid vaak geweld aangedaan, maar naar buiten toe speelt hij de beminnelijkheid zelve.

Ik ben nu bezig aan deel II : "Vuile Handen".
Dit deel beschrijft het verdere wel en wee van Maarten Koning op 'het bureau' met zijn collega's en bazen die er allemaal op uit zijn om hun eigen positie te verbeteren, desnoods ten koste van de anderen. Alleen een goede schrijver is in staat om 5500 bladzijden vol te schrijven over het leven op een kantoor of bedrijf zonder dat het gaat vervelen. Ja, het is zelfs zo boeiend dat je wilt weten hoe het nu verder met ze gaat.

Vanavond hoorde ik op de Wereldomroep een reportage waarin de huidige directeur van het Meertens ( Beerta) Instituut wordt ondervraagd over de bandopnamen die in de vijftiger en zestiger jaren zijn gemaakt van volksvertellingen. Over Voskuil wordt met geen woord gerept en toch heeft hij in zijn romans uitgebreid over deze opnamen gereporteerd.
Korte memorie ?



gota fría otra vez
























De afgelopen zomer liepen de temperaturen op tot soms wel over de 40 graden Celsius, dat is, zelfs voor hier, extreem heet en de ervaring leert dan ook dat er daarna, in de herfst, zware regens zullen gaan vallen. Dit alles omdat het zeewater een paar graden warmer is dan normaal en als er dan een koufront overheen drijft...

In Els Poblets, een dorpje vlakbij ons, zijn ze nog steeds aan het bakkeleien over vergoedingen aan de gedupeerden van de overstromingen van twee jaar geleden. Bovendien belooft de burgemeester, iedere keer weer, dat hij meer aan preventie gaat doen, zoals waterkeringen bouwen en droge rivierbeddingen schoon -maken, en-houden. In de praktijk wordt er ondertussen niets gedaan tot de volgende ellende toeslaat, en dat zou best eens vandaag kunnen zijn. Er worden regens verwacht van 180 liter per m² binnen een paar uur.

Twee weken geleden begon het al te regenen, veel te vroeg voor de tijd van het jaar, maar het was pas een voorbode van de' gota fría' die gisteren in alle hevigheid losbarstte. Het begon met onweer, dat een paar uur rondcirkelde boven onze hoofden. Alvast de computer uitgezet en de telefoon- en ADSLverbinding verbroken. Dat was maar goed ook want een paar voltreffers in de buurt zorgden ervoor dat we in het donker kwamen te zitten ( om 17.00 uur's middags).
Daarna kwam de elektriciteit terug, maar niet met genoeg capaciteit om een boek te kunnen lezen. Koud eten bij kaarslicht ( we koken elektrisch) en daarna hebben we de generator gestart, zodat Wim naar het nieuws op de TV kon kijken en ik verder kon lezen aan "Het Bureau" van J.J. Voskuil.

In de wijnkelder staat al weer een laagje water en in mijn slaapkamer begint het door het plafond te lekken, maar als ik mijn bed opzij schuif houd ik het daar nog wel droog. De laatste keer dat dat gebeurde was eind oktober 2004, dus dat valt nog best wel mee... (!)

Ik ben bezig, net zoals vorig jaar, de Club Kampioenschappen van onze tennisclub te organiseren.
Dat kan ik goed, maar met de onzekere weersomstandigheden, zoals nu, zal ik onevenredig meer werk moeten verrichten, meer dan me lief is, maar ik heb mezelf beloofd dat ik het hierna nóóit meer zal doen, dat is een troost.

Voor de vetplanten is deze nattigheid het teken om zich helemaal vol te zuigen zodat ze voldoende geprepareerd zijn voor de volgende droge tijd.